«Δείξε μου τον τρόπο καμμένο μου έλατο!»

Στις λίγες και ταπεινές σκέψεις που έβαλα στο χαρτί με την ευκαιρία της συνάντησής μας σκέφτηκα να βάλω μια πινελιά χρονολογική και τοπολογική. Όχι κατατάσσοντας τα γεγονότα, απλά παραθέτοντάς τα σε μια προσπάθεια να βρω το μέλι, όπου υπάρχει. Ξεκινάω λοιπόν από μια επίσκεψή μας με το Εργαστήριο του Γεωπονικού στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας για να καταλήξω παίρνοντας αφορμή από τι άλλο; από τα πολλά καμμένα έλατα που αντικρύσαμε τότε…

Άνοιξη 2008. Φυσιολογία Καταπονήσεων. Άσκηση πεδίου στην καμμένη Πάρνηθα… στον πάλαι ποτέ Εθνικό Δρυμό. «Και τι θα δούμε, δάσκαλε; Τι άσκηση μπορούμε να κάνουμε σε ένα καμμένο οικοσύστημα; Τι μπορεί να μας ψυθιρίσει ένα πεθαμένο, ένα καμμένο δέντρο;» Χαμογελούσε ο Καραμπού, έτσι τον λέγαμε τον καθηγητή μας, και μάς έλεγε ότι είμαστε τυχεροί μέσα στην ατυχία μας γιατί θα κάναμε δενδροχρονολόγηση, δηλαδή μια άσκηση που θα υπολογίζαμε την ηλικία του δέντρου με βάση τον αριθμό των δακτυλίων του, αλλά και θα επαληθεύαμε τις καιρικές συνθήκες από το μετεωρολογικό σταθμό με βάση το πάχος τους.

Δεν αργήσαμε να φτάσουμε στη θέση Αγ. Τριάδα. Μας κόπηκε η ανάσα! Ο τόπος ήταν γυμνός σαν να είχαν σβήσει τα φώτα της σκηνής στο θέατρο και να είχε βασιλέψει ένα ατέλειωτο γκρι. Τη θέση των όμορφων πεύκων και ελάτων είχαν πάρει τα καμμένα απομεινάρια τους, όπου δεν είχαν αποψηλωθεί από την δασική υπηρεσία. Είχαν περάσει σχεδόν 9 μήνες από τη μεγάλη πυρκαγιά και οι εργασίες ανάπλασης του τοπίου είχαν ξεκινήσει για τα καλά. Ήδη οι καμμένοι κορμοί είχαν φτειαχτεί σε κορμοδέμματα για να εμποδίζουν τη διάβρωση του εδάφους. Μπήκαμε στα μονοπάτια του καμμένου δάσους με περίεργα συναισθήματα. Ήταν μεγάλη η απώλεια του δρυμού της Πάρνηθας. Αλλά είχε καθαρό κρύο και ζεστό ήλιο εκείνο το πρωινό. Σαν όλα τα καμμένα έλατα εκεί γύρω να έκρυβαν ένα μυστικό, σαν η γη να έκρυβε μέσα της μιαν άνοιξη.

Τώρα που το σκέφτομαι, τη μεγάλη απώλεια την έχουμε, την άνοιξη πού θα την βρούμε, καμμένο μου έλατο;

Καλοκαίρι 2011. Πλατεία Συντάγματος, Πλατεία Κλαυθμώνος, Βουλή, Σχολή, δουλειά, σπίτι μου, σπίτι σου. Ζέστη πολλή. Μια διάθεση ισοπέδωσης στα πρόσωπα των ανθρώπων. Μια γκρίνια και μια μιζέρια ταλανίζει τους πολίτες της χώρας σχεδόν 2 χρόνια τώρα. Και όχι αδικαιόγητα: στις πιο πολλές οικογένειες υπάρχει τουλάχιστον ένας άνεργος. Τα χρήματα δεν είναι εύκολο να βγουν, οι συντάξεις και τα επιδόματα κόβονται, η ασφάλιση έχει πάρει την κάτω βόλτα. Όλα κινούνται με την ταμπέλα μιας κρίσης που κανένας πια δεν πιστεύει. Μάς είπαν ότι το να απεργούμε και να βγαίνουμε στους δρόμους είναι μια λύση. (βλέπε αγανακτισμένους, αριστερούς, δεξιούς, εμένα, εσένα, τη γειτόνισσα). Αφού πρώτα εξευτέλισαν την αντυνομία μετά μάς είπαν ότι τα ΜΑΤ είναι αδέλφια μας, γραφικά απομεινάρια του Πολυτεχνείου. Μάς είπαν ότι η κρίση είναι οικονομική και όχι προσωπική. Και ότι πρέπει να κάνουμε υπομονή. Όχι να κουνηθούμε να κουνήσουμε το χέρι μας. Κι αν το σηκώσουμε να είναι μόνο για μουντζώσουμε τη Βουλή και όχι για να πράξουμε το αγαθό.

Αλλά είναι έτσι τα πράγματα; Είναι αυτός ο δρόμος της αναγέννησης, καμμένο μου έλατο; Πες μου εσύ που ξέρεις, εκεί μέσα στα κλαδιά και τον κορμό σου, έτσι δουλεύεις κι εσύ για την άνοιξή σου;

Ινστιτούτο Σιτηρών, Θέρμη Θεσσαλονίκης 1957. Πρόβλημα: η παραγώμενη ποσότητα σιταριού δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού της χώρας. Οπότε, το ψωμί είναι λιγοστό και πολλές φορές το σιτάρι εισαγώμενο. Τότε μια ομάδα οραματιστών γεωπόνων μπόρεσαν να συλλάβουν την ιδέα της σιτάρκειας που μέχρι τότε αποτελούσε ένα απομακρυσμένο όνειρο. Και δούλεψαν σκληρά προς αυτή την κατεύθυνση. Άνοιξαν το δρόμο για την αναπαραγωγή βελτιωμένων ποικιλιών ή τη δημιουργία νέων όπως η Καμπέρα, η Μεντάνα και η Γ-38290. Αυτές οι ποικιλίες μπορούσαν να είναι παραγωγικές και σε εδάφη που δεν είναι γόνιμα, ούτε καλά αρδευόμενα. Εδώ σημειώνουμε την έξυπνη ιδέα.

Παράλληλα, οι αγρότες με βάση μια ορθή αγροτική πολιτική ακολούθησαν το θεσμό της συγκέντρωσης της παραγωγής σιταριού. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί λειτούργησαν καλά και οι παραγωγοί μπορούσαν να πετύχουν ικανοποιηικές τιμές για το προϊόν τους. Εδώ σημειώνουμε την καλή οργάνωση των αγροτικών συνεταιρισμών.

Συμπέρασμα: Η σιτάρκεια στην Ελλάδα ήταν συνισταμένη πολλών παραγόντων όπως η εξυπνάδα και η διορατικότητα των επιστημόνων, η ομοψυχία και η τιμιότητα των παραγωγών και η σωστή πολιτική απόφαση. Πολύ καλό για να είναι αληθινό; Κι όμως και καλό και αληθινό.

Λες να είναι αυτός ο τρόπος, καμμένο μου έλατο;

Κρήτη, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας ή FOundation for Research and Technology-Hellas (FORTH), περίπου 1990. Έλληνες προγραμματιστές αντιλαμβάνονται τη μεγάλη διάσταση που αρχίζει να παίρνει κατά τόπους η σύνδεση υπολογιστών μεταξύ τους και η δημιουργία μικρών δικτύων που όταν συνδεθούν όλα μαζί καταρτίζουν τον παγκόσμιο ιστό (internet). Έτσι αρχίζουν να βάζουν τις βάσεις για ένα διαδίκτυο που εδράζεται στο Ίδρυμά τους με την οικονομική υποστήριξη των μινωικών ακτοπλοϊκών γραμμών, φτειάχνοντας το πρώτο ίντερνετ στην Ελλάδα. Για κάποια χρόνια η ανάπτυξη του δικτύου βασιζόταν αποκλειστικά στο Ίδρυμα. Αργότερα  η εταιρεία πωλήθηκε- κατά τη γνώμη μου σωστή κίνηση για δημοσίου δικαίου ερευνητικό οργανισμό- και από τα κέρδη της πώλησης χρηματοδοτείται το Ίδρυμα μέχρι σήμερα. Πρόκειται για τη γνωστή σε όλους μας FORTHnet και την πρόδρομή της εταιρεία που ίδρυσε το ΙΤΕ Κρήτης. Εδώ σημειώνουμε την έξυπνη ιδέα, τη σκληρή δουλειά και την ανταγωνιστική επιστημονική γνώση.

Καλοκαίρι 2010. ΙΤΕ Κρήτης. Εκδρομή 5^ου έτους με τους τελειόφοιτους της Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας. Επισκευθήκαμε το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ και μείναμε με το στόμα ανοιχτό. Οι άνθωποι είχαν εξοπλισμό που εμείς όχι στα εργαστήριά μας αλλά ούτε στα όνειρά μας δεν τα είχαμε δει. Το Ινστιτούτο έχει μέχρι και αναλυτή γονιδιωματικών αλληλουχιών και συμμετείχε στην αλληλούχιση του ανθρώπινου γονιδιώματος και του γονιδιώματος της μικρής μύγας Drosophila που είναι οργανισμός μοντέλο για τη Γενετική. Στα προγράμματα αυτά συμμετείχε ως ισότιμο μέλος με κορυφαία αμερικανικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

Εύλογη η απορία μας: και ποιός πληρώνει για όλα αυτά; Όμως η απάντηση είναι απλή: οι σωστές επιχειρηματικές κινήσεις της Διοίκησής του (βλέπε Forthnet) αλλά και η σωστή διαχείρηση των χρημάτων που έρχονται στα εργαστήρια θέτει τις βάσεις για σοβαρές επιστημονικές ανακαλύψεις. Εδώ σημειώνουμε τη σωστή διαχείρηση.Λες κι αυτός να ‘ναι ένας τρόπος, καμμένο μου έλατο;

Αργολικός κάμπος δεκαετία 1950. Ο κάμπος έχει πλούσια παράδοση στην αγροτική παραγωγή. Καλλιεργούνται- ακόμα και στις μέρες μας πιο εντατικά και πιο συστηματικά όμως- ελιές, πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια, βερίκκοκα, σταφύλια και πολλά άλλα. Τότε, το 1950 περίπου, ένας παραγωγός ο Μπεμπέκος επισήμανε μια βερικκοκιά που έκανε καρπό ελαφρώς διαφορετικό από τα άλλα δέντρα. Τα βερίκκοκα αυτά προέρχονταν από μια τυχαία μεταλλαγή οφθαλμού άγνωστης ποικιλίας. Η σάρκα ήταν πορτοκαλί, συνεκτική, χυμώδης, γλυκιά και πολύ καλής γεύσης. Το φρούτο κατάλληλο για νωπή κατανάλωση και για κονσερβοποίηση. Ο έμπειρος αυτός παραγωγός αποφάσισε να αναπαράγει την καινούρια ποικιλία σε μεγάλη κλίμακα. Η επιτυχία του «καινούριου» βερίκκοκου ήταν τέτοια που σύντομα κατέκτησε τον αργολικό κάμπο. Σήμερα, τα γνωστά σε όλους μας βερίκκοκα Μπεμπέκου καλλιεργούνται ευρέως στην Αργολίδα και την Κορινθία. Εδώ σημειώνουμε την παρατηρητικότητα, το ρίσκο και την τόλμη. Λες να ‘ναι αυτός ο τρόπος, έλατο;

Άνοιξη 2008. Φυσιολογία Καταπονήσεων. Άσκηση πεδίου στην καμμένη Πάρνηθα, στον πάλαι ποτέ Εθνικό Δρυμό. Σιγά σιγά με τη βοήθεια του δασκάλου μας, αρχίζαμε και βρίσκαμε νέα βλάστηση, μικρά πουρνάρια και έλατα ή σπανιότερα νέα βλάστηση πάνω στα καμμένα έλατα του δρυμού. Μετά από μια μεγάλη απώλεια, μια αίσθηση δημιουργίας πλανιόταν στον αέρα…

Αγαπητοί φίλοι, τολμώ να πω ότι αξίζει ακόμα μια προσπάθεια. Γιατί είμαστε νέοι και γιατί δεν ονειρευόμαστε τη ζωή μας έτσι όπως την ονειρεύονται άλλοι για μας. Γιατί το παρελθόν μας -το κοντινό και το μακρινό- είναι εξαιρετικά πλούσιο για να το αγνοήσουμε. Γιατί το μέλλον μας το ονειρευόμαστε πολύχρωμο και συνειδητό. Και γιατί μπορεί να είναι έτσι.

Από τη συνάντηση Νεότητας της ΕΡΩ, Λάρισα Αύγουστος 2011